Οι Κίνδυνοι των Δασών

Οι κίνδυνοι των δασών

Τα δάση κινδυνεύουν κυρίως από :
Πυρκαγιές
Διάβρωση
Οικιστική επέκταση
Υπερβόσκηση
Λαθροϋλοτομία
Εκχέρσωση - παράνομες καταλήψεις
Ο σημαντικότερος όμως κίνδυνος και η κύρια αιτία καταστροφής των δασών είναι οι πυρκαγιές. Κάθε καλοκαίρι αποτεφρώνονται χιλιάδες στρέμματα δάσους και δασικών εκτάσεων με ανυπολόγιστες συνέπειες για το περιβάλλον, την οικονομία και τη ζωή μας γενικότερα. Χαρακτηριστικό είναι ότι, σύμφωνα με στοιχεία του Υπ. Γεωργίας, από το 1962 εώς το 1991 είχαμε 14.998 πυρκαγιές που αποτέφρωσαν συνολική έκταση 5,8 εκατομυρίων στρεμμάτων.
Οι δασικές πυρκαγιές χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες ανάλογα με την προέλευσή τους : σε πυρκαγιές που οφείλονται σε φυσικά αίτια και σε πυρκαγιές που οφείλονται σε ανθρώπινη δραστηριότητα.

Οι περισσότερες πυρκαγιές οφείλονται σε ανθρώπινη δραστηριότητα και προέρχονται κυρίως από :
Πέταμα αναμμένων τσιγάρων
Εγκατάλειψη εστιών φωτιάς
Κάψιμο καλαμιών
Σκουπιδότοπους
Σπινθήρες μηχανημάτων
Κάπνισμα μελισσών
Κάψιμο βοσκοτόπων
Πρέπει, όμως, να τονιστεί ότι η συντριπτική πλειοψηφία των πυρκαγιών λαμβάνει χώρα σε παραθαλάσσιες περιοχές και νησιά ή πιο σωστά σε περιοχές που παρουσιάζουν έντονο ενδιαφέρον για οικιστική επέκταση. Αντίθετα σε ορεινές και απομακρυσμένες περιοχές, όπου βρίσκεται και ο κύριος όγκος των δασών της χώρας, ο αριθμός των πυρκαγιών είναι μικρός. Σημαντικό ρόλο σε αυτή την διαφορά παίζουν οι καιρικές συνθήκες. Στις παραθαλάσσιες περιοχές και τα νησιά κατά τους θερινούς μήνες οι θερμοκρασίες είναι υψηλές και η υγρασία χαμηλή, γεγονός που ευνοεί την εμφάνιση και την εξάπλωση μιας πυρκαγιάς. Αντίθετα, στα μεγαλύτερα υψόμετρα, οι θερμοκρασίες είναι χαμηλότερες και η υγρασία αυξημένη ακόμα και κατά τους θερινούς μήνες, με αποτέλεσμα η εμφάνιση και η εξάπλωση των πυρκαγιών να είναι πολύ δυσκολότερη.

Από τα παραπάνω φαίνεται ότι ο άνθρωπος είναι ο κύριος αποδέκτης των αγαθών και των ωφελειών του δάσους, δυστυχώς όμως είναι και ο κυριότερος παράγοντας καταστροφής του...

1.ΤΡΟΦΙΚΗ ΑΛΥΣΙΔΑ
Υπάρχουν δύο βασικοί τύποι τροφικών αλυσίδων.
Ο ένας έχει ως τροφική βάση τους παραγωγούς, δηλαδή από τα φυτά τρέφονται τα φυτοφάγα ζώα, από τα φυτοφάγα ζώα τρέφονται τα σαρκοφάγα και από αυτά τρέφονται μεγαλύτερα σαρκοφάγα ζώα. Από κρίκο σε κρίκο, ενώ μπορεί να παρατηρηθεί μια αύξηση του μεγέθους των ζώων, ο συνολικός αριθμός των ατόμων τους ελαττώνεται (αλυσίδα θηρευτών).
Η δεύτερη αλυσίδα είναι η σαπροφυτική αλυσίδα, η οποία έχει ως τροφική βάση τη νεκρή οργανική ύλη και η ύπαρξη της οποίας είναι ιδιαίτερα σημαντική σε όλα τα οικοσυστήματα αφού εξασφαλίζει το κλείσιμο του κύκλου της ύλης (ανακύκλωση της ύλης).
Τα νεκρά οργανικά υλικά παρέχουν τροφή στους αποικοδομητές-καταναλωτές 1ης τάξης (βακτήρια, μύκητες) οι οποίοι με τη σειρά τους αποτελούν τροφή για καταναλωτές 2ης τάξης (πρωτόζωα, αρθρόποδα κ.λπ.), που αποτελούν τροφή για καταναλωτές 3ης τάξης (σκαθάρια εδάφους, ψευδοσκορπιοί, μυριάποδα κ.ά). Είναι βέβαια φανερό ότι οι καταναλωτές 2ης και 3ης τάξης τρέφονται και με νεκρά υλικά και ότι οι καταναλωτές της 3ης τάξης της σαπροφυτικής αλυσίδας αποτελούν με τη σειρά τους τροφή για καταναλωτές της βασικής τροφικής αλυσίδας που ήδη περιγράφηκε.Οι διαφορετικοί λοιπόν, τύποι τροφικής αλυσίδας στην πραγματικότητα συνυπάρχουν στο οικοσύστημα και διακλαδίζονται μεταξύ τους και τα διάφορα είδη της βιοκοινότητας συνδέονται με πολυάριθμες και πολύπλοκες τροφικές σχέσεις, το σύνολο των οποίων συνιστά τα τροφικά δίκτυα.
Αν και ο ήλιος στέλνει τεράστια ποσά ενέργειας, τα φυτά μετατρέπουν σε χρήσιμη ενέργεια μόνο το 10% της αρχικής. Το μεγαλύτερο μέρος της χρήσιμης αυτής ενέργειας χρησιμοποιείται για τη διαβίωση των ίδιων των φυτών και συνεπώς ακόμη λιγότερη ενέργεια είναι διαθέσιμη για τα φυτοφάγα ζώα. Με τη σειρά τους τα φυτοφάγα καταναλώνουν την περισσότερη από την ενέργεια που παίρνουν για τη μετακίνηση, την αναπνοή, τη διατήρηση της θερμότητας και όλες τις άλλες λειτουργίες της ζωής τους και συνεπώς ένα μικρό μέρος της ενέργειας απομένει για τα σαρκοφάγα ζώα. Τα σαρκοφάγα ή αλλιώς οι καταναλωτές 2ης τάξης χρησιμοποιούν το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειας για τη διατήρηση της δικιάς τους ζωής και συνεπώς ελάχιστο μέρος της ενέργειας απομένει για το ανώτερο τροφικό επίπεδο. Η διαθέσιμη λοιπόν ενέργεια στα φυτοφάγα ζώα τους επιτρέπει πολλές φορές να αναπτύξουν μεγάλο μέγεθος σώματος, π.χ. ελέφαντας, ιπποπόταμος, κάτι που δεν είναι πιθανό να συμβεί στα σαρκοφάγα. Η όλη διαδικασία μπορεί να παρασταθεί με τη μορφή μιας ενεργειακής πυραμίδας, η οποία δείχνει πώς η ενέργεια χρησιμοποιείται κατά μήκος μιας τροφικής αλυσίδας.
 
2. ΥΠΕΡΒΟΣΚΗΣΗ
Η βόσκηση επιδρά πολλαπλά στα φυσικά οικοσυστήματα. Τα ζώα απομακρύνουν τα φύλλα από  τα φυτά και συνεπώς επηρεάζουν την ανάπτυξη, την υγεία, την αναπαραγωγή των φυτών, όπως επίσης τη βιοποικιλότητα, την φυτοκάλυψη και τη βιομάζα, με επακόλουθο την δημιουργία γυμνών εδαφών. Κατά την βόσκηση τα ζώα ποδοπατούν επίσης το έδαφος μειώνοντας έτσι το πορώδες και την ταχύτητα διήθησης του νερού και αυξάνοντας την επιφανειακή απορροή. Στην περίπτωση απότομων κλίσεων και εδαφών με μεγάλη διαβρωσιμότητα,  η διάβρωση μπορεί να καταλήξει σε ερημοποίηση. Ωστόσο αυτό ενδέχεται να συμβεί μόνο όταν γίνεται συστηματικά υπερβόσκηση, δηλαδή όταν προσπαθούν πάρα πολλά ζώα να τραφούν σε μία περιοχή όπου η βλάστηση ανανεώνεται με χαμηλό ρυθμό

3. ΕΚΧΕΡΣΩΣΕΙΣ
Αυθεντικών δασών για να καλλιεργηθούν στη θέση τους τεχνητές καλλιέργειες

4. ΥΛΟΤΟΜΙΚΗ ΥΠΕΡΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ
Η ληστρικn υλοτομία: βασικός κίνδυνος για το δάσος επειδή αφαιρεί ποσότητες βιομάζας και κυρίως αναγεννητικού υλικού έξω από τα πλαίσια που θέτει η ορΘολογικn διαχείριση των δασών.

5. ΟΞΙΝΗ ΒΡΟΧΗ
Προκαλεί   στα δασικά δένδρα ελάττωση της αύξησης εξαιτίας της βλάβης  στα στομάτια των φύλλων  και φυλλόπτωση, με αποτέλεσμα και  η ζωτικότητα των δένδρων  να ελαττώνεται. Ελαττώνεται επίσης  η αύξηση  τους και τελικά έχουμε νέκρωση των δένδρων . Ακόμη η ρύπανση του εδάφους  προκαλεί  έκπλυση  των θρεπτικών στοιχείων  του εδάφους και μαζί με ξηρές χρονιές και φυλλόπτωση των  δένδρων.

 ΑΒΙΟΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

1. ΚΑΥΣΩΝΑΣ
Μεγάλος κίνδυνος πρόκλησης πυρκαγιάς λόγω ιδιαίτερων υψηλών θερμοκρασιών κατά τους καλοκαιρινούς μήνες

2. ΞΗΡΑΣΙΑ
Βασική αιτία εκδήλωσης μιας ξηρασίας – καθώς και των υπολοίπων ακραίων καιρικών και κλιματικών φαινομένων – είναι η φυσική διακύμανση του κλίματος ενός τόπου. Ο όρος αυτός φανερώνει το «κληρονομικό» γνώρισμα του κλίματος να παρουσιάζει συχνά διαφορές μεταξύ των ημερήσιων, μηνιαίων ετήσιων κλπ τιμών της βροχής, θερμοκρασίας κλπ. και των αντίστοιχων μέσων τιμών τους. Οι διαφορές αυτές των καιρικών παραμέτρων μπορεί να είναι μία, δύο ή περισσότερες φορές μεγαλύτερες ή μικρότερες από το μέσο όρο.
Η διακύμανση του κλίματος οφείλεται στη μείωση ή αύξηση της ηλιακής ακτινοβολίας (θερμότητας) που δέχεται κάθε τόπος στον πλανήτη τις διάφορες εποχές. Η αυξομείωση της θερμότητας με τη σειρά της επιφέρει αλλαγές στις «κανονικές κατευθύνσεις των αερίων μαζών ή τις μπλοκάρει» και διαταράσσει τον καιρό και το κλίμα. Έτσι π.χ. μία περιοχή που κανονικά θα δεχόταν βροχές σε μία εποχή, με τη διατάραξη της κυκλοφορίας των αερίων μαζών απομακρύνονται και οι υδρατμοί της ατμόσφαιρας από αυτή και επικρατεί ξηρασία.
Προστίθεται ακόμα πως η μεταβολή της θερμότητας από τον ήλιο προς τη γη οφείλεται σε αιτίες που απορρέουν από τον ίδιο, καθώς και από την ατμόσφαιρα και την επιφάνεια της γης. Στην πρώτη κατηγορία υπάγεται η αύξηση ή ελάττωση του αριθμού των ηλιακών κηλίδων που λαμβάνουν τη μέγιστη τιμή κάθε 11 χρόνια περίπου και στη δεύτερη, η ρύπανση της ατμόσφαιρας, οι εκρήξεις ηφαιστείων, το γνωστό φαινόμενο EL NINO, οι εκτεταμένες αλλαγές χρήσεων γης όπως π.χ. οι καταστροφές των δασών από πυρκαγιές, η αποψίλωση αυτών, η απερήμωση, η αστικοποίηση, η ύπαρξη και το λιώσιμο πάγων και χιονιού, κλπ.  

3. ΠΑΓΕΤΟΙ - ΧΙΟΝΙΑ

Πώς να προστατέψουμε τα δάση

Δε θέλει κόπο θέλει τρόπο.

Τα δέντρα ρίχνουν τη δροσερή σκιά τους στους ανθρώπους, τα ζώα και τα κτήρια. Συμβάλλουν στη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου και ομορφαίνουν το χώρο μας.
Όλοι μας μπορούμε με μικρές, καθημερινές πράξεις να προστατεύσουμε τα δέντρα και τα δάση.

Ιδού πέντε τρόποι:

1. Κάντε οικονομία στις χαρτοπετσέτες και τα χαρτομάντηλα: η πρώτη ύλη τους, το χαρτί, προέρχεται απευθείας από τα δέντρα. Αν κάθε νοικοκυριό στις Ηνωμένες Πολιτείες χρησιμοποιούσε χαρτοπετσέτες και χαρτομάντηλα από ανακυκλωμένο χαρτί θα σώζονταν 1,4 και ένα εκατομμύριο δέντρα αντίστοιχα.
2. «Αγκαλιάστε» τα "άχρηστα" δέντρα: τα μικρά θαμνώδη δέντρα, οι αγριοδαμασκηνιές και άλλα αγριόχορτα που μεγαλώνουν γρήγορα συχνά ξεριζώνονται γιατί δεν ταιριάζουν στους εκλεπτυσμένους κήπους. Παρόλα αυτά είναι πολύτιμα για τη φύση και αποτελούν καταφύγιο για τα άγρια πουλιά.
3. Σταματήστε να λαμβάνετε ομαδική-διαφημιστική αλληλογραφία: κάθε χρόνο στις ΗΠΑ αποστέλλονται 1,9 εκατομμύρια κατάλογοι με το ταχυδρομείο, αριθμός που μεταφράζεται σε 3,6 εκατομμύρια τόνους χαρτιού και 53 εκατομμύρια δέντρα.
4. Προστατέψτε τα δάση: μην ανάψετε φωτιά σε δασική περιοχή και μαζέψτε τα σκουπίδια μετά την επίσκεψή σας. Να θυμάστε πάντα τον τηλεφωνικό αριθμό κλήσης της πυροσβεστικής υπηρεσίας, 199, σε περίπτωση που αντιληφθείτε την εκδήλωση πυρκαγιάς.
5. Φυτέψτε ένα δέντρο: κάθε χρόνο διοργανώνονται δεκάδες δράσεις δενδροφύτευσης σε καμμένες περιοχές της χώρας μας.

 Επιπτώσεις της καταστροφής των δασών

 
Α) Περιβαλλοντικές - Οικολογικές επιπτώσεις

Εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα δασών και δασικών εκτάσεων καταστράφηκαν μέσα σε λίγες μέρες από τις πυρκαγιές ενώ η αποκατάστασή τους όπου είναι εφικτή, απαιτεί την πάροδο πολλών ετών ή και δεκαετιών. Εξαφανίσθηκαν ίσως για πάντα ορισμένα είδη σπάνιων ειδών χλωρίδας και πανίδας με άμεση συνέπεια τη μείωση της βιοποικιλότητας που αποτελούσε ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά των ελληνικών προστατευόμενων περιοχών.

Ο δασικός πλούτος που ήταν ήδη σε απειλούμενη κατάσταση λόγω των καταπατήσεων και παραβιάσεων, έχει μειωθεί κατά μεγάλο ποσοστό και αυτό θα επηρεάσει την οικολογική ισορροπία της χώρας μας κάνοντας σύντομα αισθητή την αλλαγή του κλίματος. Το χαρακτηριστικό του κλίματος των επόμενων ετών θα είναι η εμφάνιση ακραίων θερμοκρασιών με εκτεταμένες περιόδους ξηρασίας, ενώ στο απώτερο μέλλον το κλίμα θα μετατραπεί από Μεσογειακό σε Τροπικό. Ήδη έχουν παρατηρηθεί αλλαγές στο κλίμα σε πολλές περιοχές που περιβάλλουν τις καμμένες εκτάσεις.

Τα εδάφη των πυρόπληκτων περιοχών εγκαταλείπονται στη διαβρωτική δράση των βροχών η οποία αρχικά θα επηρεάσει τα ανώτερα και σταδιακά τα εσωτερικά γήινα στρώματα. Αποτέλεσμα αυτού είναι η δημιουργία χειμάρρων και η εμφάνιση πλημμυρικών φαινομένων. Μειώνεται η δυνατότητα των εδαφών να συγκρατήσουν τα νερά των βροχών και να εμπλουτίσουν τα υπόγεια νερά, τις πηγές και τα ποτάμια, με επακόλουθο τη λειψυδρία.

Μια άλλη συνέπεια από τις πυρκαγιές είναι η μόλυνση των θαλάσσιων και γλυκών νερών. Οι τόνοι στάχτης που θα παρασυρθούν με τις πρώτες βροχές μετά την πυρκαγιά, θα εναποτεθούν αρχικά στις λίμνες και στα ποτάμια και μετά στις θάλασσες, επηρεάζοντας διάφορα είδη ψαριών και φυτών του θαλάσσιου περιβάλλοντος.

Β) Κοινωνικές επιπτώσεις

Οι πυρκαγιές δεν πλήτουν μόνο δασικές περιοχές αλλά και οικισμούς και γεωργικές καλλιέργειες, δημιουργώντας έτσι εστίες κοινωνικών προβλημάτων, καθώς ένα μέρος του πληθυσμού αυτών των περιοχών αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα όπως η εξασφάλιση της στέγασης και της εργασίας, ενώ αναμένεται να εμφανιστούν και μεταναστεύσεις προς τα κοντινά αστικά κέντρα. Αυτά δημιουργούν μια ανατάραξη στον κοινωνικό τομέα της χώρας.

Γ) Οικονομικές επιπτώσεις

Υψηλό είναι το κόστος και οι δαπάνες που απαιτούνται για την αποκατάσταση αυτών των περιοχών. Επίσης αξίζει να σημειωθεί η επιβάρυνση της οικονομίας με τις τεράστιες δαπάνες κατάσβεσης που καταβάλλονται τους τελευταίους μήνες.

Από την άλλη χάνεται ο οικονομικός πόρος από την ξυλεία και τα άλλα δασικά προϊόντα καθώς επίσης και από τον αγροτουρισμό που σημειώνει αύξηση στον αριθμό των επισκεπτών.

Δ) Αισθητικές επιπτώσεις

Μια επίσκεψη σε κάποια από τις περιοχές που έχει παραδοθεί στις φλόγες το τελευταίο διάστημα, δεν αφήνει παρά μόνο το αίσθημα της απογοήτευσης και απελπισίας. Ένα απέραντο τοπίο μέσα στη στάχτη χωρίς ίχνη πράσινου και ζωής.